لزوم به کار گیری عینک آفتابی توسط خلبانان

لزوم به کار گیری عینک آفتابی توسط خلبانان

مهم ترین و حساس ترین دارایی هر خلبان، قدرت بینایی اوست و استفاده از عینک آفتابی به عنوان یک ابزار کارآمد، حفاظت از سلامت چشمان هوانورد را فراهم می آورد. عینک آفتابی با کیفیت، در بالابردن بازده بینایی، تاثیر بسزایی دارد. این عینک ها، از تاثیرات مضر تورخورشید کاسته و  خستگی چشم را کاهش داده و از بافت های چشم در برابر اشعه های خطرناک خورشیدی، محاظت می نمایید؛ علاوه بر این، استفاده از عینک، از برخورد مستقیم اشیا با چشم خلبان جلوگیری می کند. همچنین این عینک ها در روند تطابق چشم با محیط، می توانند یاری رسانند؛ چرا که معمولا خلبانان، بایستی نگاه خود را از بیرون هواپیما گرفته و به نشاندهنده های داخل کابین توجه کنند، مدت زمانی طول می کشد تا عنبیه، به حداکثر گشودگی خود برسد.

 پرتو های مضر خورشید

اشعه خورشید، هنگامی که تابش نور، بسیار زیاد و شدید است، می توانند باعث آسیب رسیدن به پوست و چشم گردد. خوشبختانه، جو زمین از بدن ما، در برابر اشعه های مضر خورشید محافظت می کند( اشعه گاما و ایکس). با وجود این، دو اشعه فرو سرخ و فرا بنفش با درجات و با مقادیر متفاوتی در محیط اطراف ما وجود دارند؛ این مقدار، به ساعات شبانه روزی، روز های طول سال، عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، شرایط آب و هوایی و نیز بازتاب نور از سطوح اطراف، بستگی دارد؛ به عنوان مثال ، شدت تابش اشعه فرابنفش، در ازای هر هزارپا افزایش ارتفاع(صعود)، پنج درصد افزایش می یابد. انرژی پرتوهای فروسرخ موجود در جو زمین، طول موج های بلند را در برمی گیرد (780- 400 نانومتر؛ مطابق شکل یک).

حرارتی که از خورشید احساس می گردد، توسط اشعه فروسرخ فراهم می شود و به نظر می رسد که برای پوست و چشم در ارتفاعات معمولی جو، ضرری ندارد. عمده خطری که پرتو های الکترو مغناطیس خورشید، متوجه بافت های بدن انسان می کنند، از جانب پرتو های فرابنفش با طول موج های کوتاه است. پرتو های فرابنفش، به سه دسته UVA( 400-315 نانومتر)، UVB(315- 280 نانومتر)، و UVC(کمتراز 280 نانومتر) تقسیم می شوند. تماس مداوم و طولانی مدت با UVA و UVB خطراتی از جمله آفتاب سوختگی، سرطان پوست، آب مروارید، لکه های پوستی و سایر بیماری های چشمی را به دنبال دارد. اتحادیه بینایی سنجی آمریکا، استفاده از عینک های آفتابی که به میزان 99-100 درصد محافظت دربرابر اشعه های UVA  و UVB را داشته باشد را پیشنهاد می کند. خوشبختانه، UVS که خطرناک ترین پرتو از اشعه فرابنفش است، قبل از رسیدن به سطح زمین، توسط لایه اوزون جذب می شود. برخی از دانشمندان، بر این عقیده اند که به علت کاهش ضخامت لایه اوزون، ممکن است مقداری از اشعه UVS از اتمسفر عبورکند. بنابراین، استفاده از عینک آفتابی با محافظت از 100 UV درصد، می تواند بهترین انتخاب باشد.

 انواع لنز

امروزه، لنز های مورد استفاده در عینک های آفتابی، در سه دسته کلی تقسیم بندی می شوند(جدول1): 1- لنزهای شیشه ای محدب-2- لنز های پلاستیکی تک لایهCR-39-3- لنز های پلی کربناتی

 لنزهای ساخته شده از شیشه های محدب، بهترین و با کیفیت ترین دید را فراهم می کنند. این لنز ها دربرابر خراشیدگی، مقاومت بالایی دارند؛ اما درمقایسه با لنز های پلاستیکی، سنگین تر وشکننده تر می باشند. لنز های شیشه ای، اشعه فرابنفش را جذب می کنند؛ با این حال، برای بهینه شدن این فرایند، لایه غشایی شیمیایی و یا روکش مخصوصی، به سطح شیشه اضافه می شود. لنز شیشه ای، رنگ ها را با بالاترین کیفیت نشان می دهد؛ اما برای تصحیح بیشتر انکسار، هنگامی که قسمت هایی از لنز، نازک تر از سایر قسمت ها ساخته می شود، ممکن است که رنگ ها یکنواختی کمتری داشته باشند.(شکل2).

 لنزهای پلاستیکیCR-39، کیفیت تصویر عالی، وزن سبک و مقاومت بیشتری در برابر ضربه (نسبت به لنزهای شیشه ای) دارند؛ ولی مقاومتی در برابر خراشیدگی از خود نشان نمی دهند؛ حتی زمانی که لایه ضدخش SRC بر روی لنز کشیده می شود. لنز های پلاستیکی رنگ هارا به صورت یکنواخت و ملایم نشان می دهند (با وجود تصحیحات انکساری که روی آن انجام می شود)؛ با اینحال، نسبت به شیشه، از کیفیت کمی برخوردار اند. لنز های پلی کربنات، نسبت به نمونه های پلاستیکی، سبک ترین و مقاوم ترین نوع لنز در برابر ضربه می باشند. پلی کربنات ها، از ضعف در دقت و کییفیت بصری پایین برخوردارند. استاده از لایه ضد انعکاس، می تواند تاثیر بسزایی در بهبود کیفیت بصری داشته باشد؛ مخصوصا زمانی که تصحیحات انکساری بیشتری، مورد نیاز است. ساختار محافظت از اشعه فرابنفش و لایه ضدخش در این نوع لنز ها، بسیار قوی تر از لنز های پلاستیکی است. از آنجا که لنز های پلی کربنات، به راحتی لنز های پلاستیکی، رنگ پذیر نیستند لذا کمتر به عنوان عینک آفتابی استفاده می شوند؛ بااینحال، لایه ضدخش داخلی آن، رنگ ها را جذب می کند.

 مواد با ضریب انکسار بالا (به عنوان متال ضرایب بالاتر از 1.6 ) در هر دو نوع لنز شیشه ای و پلاستیکی استفاده می شود و باعث تصحیح انکسار، ارائه نور مطلوب تر و لنز باریک تر می گردد. اما این مواد با کیفیت، به صورت گسترده در دسترس نیستند؛ بنابراین از لایه های ضد بازتاب، جهت بالا بردن کیفیت بصری و از ضدخش ها جهت ماندگاری و مقاومت آنها استفاده می شود. به علاوه، بالابودن ضریب انکسار مواد، باعث می شود که رنگها، به راحتی جذب نشوند و مقاومت کمتری دربرابر شکست داشته باشند.

 لایه ها

لنز های شیشه ای محدب و بیشتر لنز های پلاستیکی، به منظور جلوگیری از عبور آخرین اشعه های فرابنفش، به بعضی روکش های لایه ای خاص نیاز دارند. لنز های پلاستیکی و پلی کربناتی، برای طولانی تر شدن عمر مفیدشان، از ضدخش استفاده می کنند. ضدخش های مورد استفاده در لنز های پلی کربناتی نیز، همان طور که پیش تر اشاره شد، رنگ ها را جذب می کنند. مواد باکیفیت بالا ، نسبت به لایه های ضد بازتاب، به علت خاصیت بازتابی بالاترشان، دارای مزیت بیشتر هستند. با وجود اینکه لایه های ضد بازتاب، شفافیت بصری را بهبود می بخشند، با اینحال، بسیار نفوذ بذیر بوده، آب و روغن را به خود جذب می کنند و همچنین به سختی تمیز می شوند. لنز ها با لایه ضد بازتاب، باید توسط یک لایه مقاوم در برابر لکه و آب محافظت شوند تا باعث افزایش طول عمر مفید لنز شده و به را حتی قابل پاک شدن باشند. این لایه ها باید به درستی استفاده شده و لنز ها بایستی که با دقت زیادی تمیز شوند. لنز هایی که توسط لایه ها پوشیده می شوند، باید با احتیاط جابه جا شوند و جهت جلوگیری از لایه لایه شدن و یا ترک خوردن های سطحی، از تماس و ارتباط با حرارت بالا، محفوظ باشند.

 رنگ ها

تنوع رنگ در عینک های آفتابی، در مرز بی نهایت است و گزینه های پرشماری برای انتخاب و استفاده وجود دارند؛ اما سه رنگ متداول خاکستری، خاکستری سبز، قهوه ای،هر کدام یک انتخاب عالی و ایده آل برای هوانوردان می باشد. رنگ خاکستری به علت حداقل تغییر در رنگ طبیعی، پیشنهاد می شود؛ با این وجود، بعضی خلبانان، معتقد اند که رنگ های خاکستری و سبز و قهوه ای، اعتدال بیشتری دارند به طوری که پراکندگی نور (آبی و بنفش) در آنها کمتر است؛ بنابر این در هوای غبار آلود، حاکثر تمایز را نمایش می دهند. رنگ های زرد، کهربایی و نارنجی (مانع شونده های آبی)، از رسیدن نور با امواج کوتاه به چشم خلبان جلوگیری کرده و طبق گزارش ها، دید دقیق تری را ارائه می کنند؛ اگرچه مطالعات دانشمندان، هنوز این ادعا را ثابت نکرده است! علاوه بر این، رنگ های زرد و نارنجی، باعث اختلال در تشخیص رنگ های چراغ های ناوبری، اعلان ها، نقشه های رنگین و نشان دهنه های آلات دقیق هواپیما می شوند. لنز های عینک آفتابی مناسب برای پرواز، باید فقط از ورود 70-85 درصد نور های مریی جلوگیری کنند و باعث تغییر رنگ محسوسی نشوند. لنز هایی که بیش از 85 درصد مانع ورود نور می شوند، برای پرواز مناسب نمی باشند؛ زیرا تیز بینی را کاهش داده و مشاهده و خواندن آلات دقیق و نوشته های داخل کابین هواپیمارا با سختی مواجه می کنند.

 عینک های پلاریزه

استفاده از عینک های پلاریزه برای استفاده توسط هوانوردان توصیه نمی شود؛ با وجود مزیت این عینک ها در جلوگیری از ورود نورهای بازتابی از سطوح افقی مانند آب یا برف، ولی مشاهده آلات دقیق ساخته شده از فیلتر های ضد اشعه را با محدودیت مواجه می سازد. همچنین افزایش خط بندی در مواد روکش داده شده، باعث تداخل در دید خلبان، از طریق شیشه های جلوی هواپیما می شوند؛ به علاوه، درخشش حاصل از بازتاب نور سطوح براق مانند بال یا شیشه، مشاهده سایر هواپیماهای در حال پرواز را محدود می کند. وجود این بازتاب ها و مشاهده آن توسط خلبان، باعث کاهش زمان تصمیم گیری و جلو گیری از برخورد می شود.

 فوتوکرومیک

لنزهای فوتوکرومیک، هنگامی که در معرض اشعه فرابنفش قرار می گیرند، به صورت خودکار، تیره شده و در نور کم، روشن می شوند. این میزان تیرگی، عمدتا در 60 ثانیه ابتدایی قرار گیری لنز در معرض اشعه فرابنفش، صورت می گیرد؛ در حالی که برای روشن شدن مجدد آن، به چندین دقیقه زمان نیاز است؛ اگر چه اکثر این عینک ها می توانند به اندازه عینک های آفتابی معمولی، تیره شوند، با این حال، دمای بالای 70 درجه فارنهایت (21 درجه سانتیگراد)، قدرت تیره شدن آن را به شدت محدود می کند. همچنین کمبود اشعه فرابنفش در کابین خلبان، محدودیتی دیگری است که کارایی این نوع عینک ها را تحت الشعاع قرار می دهد؛ به علاوه، این لنزها، زمانی که در حالت وضوح کامل هستند، شفافیت لازم و کافی برای پرواز در ابر یا پرواز شبانه را ارائه نمی کنند.

 چار چوب

انتخاب قاب عینک، ممکن است مهم ترین اولویت شخص، به جای رنگ یا جنس لنز آن باشد. قاب عینک خلبان، باید کاملا کاربردی بوده و هیچگونه تداخلی با گوشی یا تجهیزات تنفسی حین پرواز نداشته باشد. قاب هایی با لنزهای کوچک مناسب نیستند؛ زیرا نور های مریی و اشعه فرابنفش زیادی از اطراف آنها وارد چشم می شوند. قاب عینک باید به اندازه کافی مستحکم باشد تا درصورت استفاده نامناسب از آن به راحتی آسیب نبیند. سبکی و راحتی نیز از دیگر الزامات یک چارچوب مناسب می باشد. یک عینک خلبانی ، باید کاملا روی صورت قرار گیرد تا درصورت هرگونه آشفتگی در حین پرواز و یا مانورهای هوایی، از جای خود تکان نخورد. برای حل این مشکل نیز، استفاده از بند عینک جهت جلوگیری از افتادن آن، پیشنهاد می شود.

مشاهده می شود که عینک آفتابی، جذابیت خلبان را افزایش می دهد درحالی که از چشم های خلبان نیز در برابر نور خورشید و تاثیرات مخرب ناشی از اشعه های خورشیدی، مراقبت می نماید.

فناوری مربوط به لنز های بینایی با معرفی مواد، طرح ها و تکنیک های ساخت جدید، بطور مستمر، در حال پیشرفت می باشد.

عینک آفتابی، یکی از مهمترین ابزار های ایمنی برای یک خلبان است؛ بنابراین در هنگام خریدن یک عینک آفتابی مناسب برای پرواز، باید با نهایت دقت و توجه تصمیم گرفت.

منبع : مجلات صنایع هوایی- شماره 296 – سال بیست و پنجم - اردیبهشت 95 -

محمد صادق مظفری زاده